ไพ่ คำสั้น ๆ คำเดียวแต่เชื่อว่าเหล่าคนผู้หลงใหลในวงการไพ่และเกมไพ่ก็คงจะนึกถึงกระดาษเคลือบรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ขนาดประมาณหนึ่งฝ่ามือ มีตัวเลข 1 – 10 และมีหน้าไพ่เป็น J Q K จำนวน 4 ชุด รวมเป็น 52 ใบต่อหนึ่งสำรับ ซึ่งก็ไม่ได้ผิดอะไร เพราะไพ่แบบนี้มีความเป็นสากลและใช้กันอย่างแพร่หลายทั่วประเทศทุกมุมโลก แต่รู้หรือเปล่า ประเทศไทยของเราเองก็มีไพ่ที่ออกแบบเองกับเขาเหมือนกัน ไม่ใช่เพิ่งคิดไม่ใช่เพิ่งสร้างแต่มีมาอย่างยาวนานแล้วด้วย ถ้าใครยังไม่รู้จักก็มาทำความรู้จักกันเลยเถอะ

ลักษณะของ ไพ่ ไทย

            ไพ่ไทยหรือที่เราเรียกกันว่าไพ่ตอง ไพ่ผ่องไทยก็เรียก (ถ้าเป็นไพ่ของต่างประเทศแบบที่เราเห็นในปัจจุบันจะเรียกว่าไพ่ป๊อก) เป็นกระดาษรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ด้านสูงจะค่อนข้างยาวประมานหนึ่งฝ่ามือ ด้านกว้างจะสั้น หรือถ้าให้บรรยายแบบเห็นภาพคงเหมือนนำไพ่ที่เราเห็นจนชินมาผ่าครึ่งคงจะได้

            สำรับไพ่ของไทยหรือไพ่ตองจะมีทั้งหมด 10 ชุด ชุดหนึ่งจะมี 12 ใบ รวมทั้งสำรับจะมีทั้งหมด 120 ใบนั่นเอง สามารถแจงออกได้เป็นดังนี้

1. ไพ่ตระกูลเอี่ยวใหญ่

            ประกอบด้วยเอี่ยวพญา เอี่ยวหนู เอี่ยวหนู โดยจะมีรอยปาดเว้าที่มุมขวาของไพ่ยกเว้นเอี่ยวพญา แต่จะมีรูปเป็นแท่งสีขาวมีลวดลาย และไพ่เก้าแดงกับไพ่เอี่ยวนางจะมีประทับตราสีแดงไว้ตรงกลาง

2. ไพ่ตระกูลเอี่ยวเล็ก

            ประกอบด้วยเอี่ยวเกือก เอี่ยวซี เอี่ยวยาว โดยจะมีรอยปาดเว้าที่มุมขวาของไพ่

3. ไพ่ตระกูลสอง

            ประกอบด้วยสองคณฑ์ สองตาโต สององคต โดยจะมีรูปครึ่งวงกลมอยู่มุมขวาบน

4. ไพ่ตระกูลสาม

            ประกอบด้วยสามคณฑ์ สามตาโต สามนก โดยจะมีหัวแหลม (สามเหลี่ยม) อยู่ทางมุมขวาบนของไพ่

5. ไพ่ตระกูลสี่

            ประกอบด้วยสี่คณฑ์ สี่มะเขือ สี่นม โดยจะมีรูปครึ่งวงกลมอยู่ตรงกลาง

6. ไพ่ตระกูลห้า

            ประกอบด้วยห้าคณฑ์ ห้าแตงโม ห้านก โดยจะมีรอยเว้าเข้าด้านในสองรอยตรงมุมบนของไพ่

7. ไพ่ตระกูลหก

            ประกอบด้วยหกคณฑ์ หกตาโต หกละเอียด โดยจะมีเส้นสีขาวสองเส้นอยู่ทางมุมขวาบนของไพ่

8. ไพ่ตระกูลเจ็ด

            ประกอบด้วยเจ็ดคณฑ์ เจ็ดพัด เจ็ดนก โดยจะมีรอยหยัก 3 รอยตรงมุมบนของไพ่

9. ไพ่ตระกูลแปด

            ประกอบด้วยแปดคณฑ์ แปดตาโต แปดละเอียด โดยจะมีรอยเว้าเข้าด้านในสองรอยตรงกลางบนของไพ่

10. ไพ่ตระกูลเก้า

            ประกอบด้วยเก้าคณฑ์ เก้าจัน เก้าแดง โดยจะมีเส้นขาวหนึ่งเส้นตรงมุมขวาบนของไพ่ และไพ่เก้าแดงจะมีประทับตราสีแดงไว้ตรงกลาง

            โดยไพ่แต่ละชุดจะมีไพ่ประเภทละ 4 ใบ รวมชุดหนึ่งจึงจะมีทั้งสิ้น 12 ใบนั่นเอง นอกจากนี้ไพ่คณฑ์ทั้งหลายยังเป็นตัวเลขไทยอีกด้วย

ที่มาของ ไพ่ ไทย

            อ้างอิงจากรูปแบบแล้วจึงเดาได้ไม่ยากว่าน่าจะมาจากจีนเนื่องจากหน้าตาที่คล้ายกันมาก ซึ่งการค้าขายกับจีนในเมืองไทยก็เริ่มตั้งแต่ปี พ.ศ. 1825 ในระยะแรกไพ่ที่คนไทยรู้จักกันนั้นก็คือไพ่จีนนั่นเอง จากนั้นเมื่อคนไทยเห็นชาวจีนเล่นก็เริ่มดัดแปลงกันเองจนกลายเป็นไพ่ตองของไทย

            ปัจจุบันไพ่กระดาษทั้งของไทยและสากลในประเทศก็ถูกผูกขาดการผลิตโดยกรมสรรพสามิตที่โรงงานไพ่ ซึ่งโรงงานไพ่นี้ก็ถูกจัดตั้งขึ้นตามพระราชบัญญัติไพ่ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2481 และดำเนินกิจการเรื่อยมา

            เรื่องราวของไพ่ไทยหรือไพ่ตองของเราก็มีเพียงเท่านี้ ถ้ามีโอกาส ครั้งหน้าเราจะมาสอนวิธีเล่นไพ่ไทยนี้อย่างละเอียดกัน อาจจะไม่ค่อยง่ายดายเหมือนป๊อกเด้ง แต่ก็เป็นการอนุรักษ์สิ่งเดิม ๆ ของประเทศไทยที่กำลังจะสูญหายไปดีนะ